alphorn

Do instrumentu przykłada się drewniany ustnik. Potęga  brzmienia powoduje, że jest słyszalny w odległości dochodzącej nawet do 10 km.  Znany w wielu regionach świata (Pireneje, Tybet, Karpaty, Kirgizja), najbardziej jednak rozpowszechnił się w Szwajcarii, stając się niemal symbolem narodowym.

Pierwsze wzmianki o rogu alpejskim pochodzą z 1030 roku, kiedy to Ekkehard IV, benedyktyn z klasztoru w Sankt Gallen we wschodniej Szwajcarii, opisał pasterza grającego na alphornie swojemu stadu krów. Nazwa instrumentu znajduje się także we wpisach w księgach rachunkowych Klasztoru św. Urbana z roku 1527. Najwcześniejszy znany druk muzyczny na róg alpejski pochodzi ze Szwajcarii z regionu Appenzell, pojawia się w zbiorze muzyki Georga Rhau - Bicinia Gallica, Latina, Germanica et Quaedam Fugae wydanej w Wittenberg (Niemcy) w 1545 roku.

Alphorny były początkowo budowane i używane przez pasterzy alpejskich w celu komunikowania się na znaczne odległości: ostrzegania przed niebezpieczeństwem, pędzenia stada do stajen. Ciekawe brzmienie alphornu inspirowało  budowniczych, których instrumenty były coraz dokładniej wykonywane.  Powstało nawet kilka utworów specjalnie dedykowanych na ten instrument, jak Sinfonia pastorella na alphorn i smyczki G-dur Leopolda Mozarta, Parthia Georga Druschetsky’ego czy La Descente de la Courtille Ryszarda Wagnera.  Inspiracji dźwiękiem rogu alpejskiego doszukamy się także w Symfonii Pastoralnej L.v.Beethovena, w czwartej części I symfonii J.Brahmsa czy wreszcie w Symfonii Alpejskiej Ryszarda Straussa oraz jego Alphorn na waltornię, sopran i fortepian, 

alphorn

Obecnie rogi alpejskie wykonuje się  również z materiałów syntetycznych, jak włókna szklane, czy węglowe. Najdłuższy dotychczas zbudowany instrument ma 46 metrów. W brzmieniach niektórych organów piszczałkowych można znaleźć register o nazwie alphorn.

Współcześnie istnieją organizacje skupiające miłośników gry na alphornie, organizowane są regularne imprezy i konkursy.

W Polsce znanym budowniczym i popularyzatorem rogu alpejskiego jest między innymi Tadeusz Rucki z Koniakowa w Beskidzie Śląskim.

Dr hab. Damian Walentek


A.Kasprzok: L.Mozart - Sinfonia Pastorella na róg alpejski, cz1 - demo.mp3